Ile podchlorynu sodu potrzeba do dezynfekcji studni?

Ile podchlorynu sodu 15% potrzeba do dezynfekcji studni?

Praktyczny poradnik oparty na polskich wytycznych

Własna studnia daje niezależność, ale też obowiązek dbania o bezpieczeństwo mikrobiologiczne wody. Jeżeli do ujęcia dostaną się bakterie (np. po zalaniu, awarii szamba, remoncie studni), jednym z najczęściej stosowanych środków odkażających jest podchloryn sodu 15%.

W tym tekście znajdziesz:

• kiedy trzeba dezynfekować studnię,
• konkretną dawkę podchlorynu sodu 15% na 1 m³ wody, zgodną z instrukcjami Sanepidu,
• prosty sposób na obliczenie objętości wody w studni,
• instrukcję dezynfekcji krok po kroku,
• najważniejsze zasady bezpieczeństwa oraz informacje o dopuszczalnych poziomach chloru w wodzie w Polsce / UE.

Czym jest podchloryn sodu 15%?

Podchloryn sodu (NaOCl) to wodny roztwór związku, który w wodzie tworzy m.in. kwas podchlorawy (HOCl) – silny utleniacz, niszczący bakterie, wirusy i inne mikroorganizmy. Dlatego jest powszechnie używany do dezynfekcji wody w wodociągach, basenach i studniach.

W Polsce i Europie w zastosowaniach wodnych najczęściej stosuje się techniczny podchloryn sodu o zawartości aktywnego chloru ok. 14–15%.

W tym artykule zakładamy, że użytkownik stosuje preparat 15% – wszystkie obliczenia odnoszą się wyłącznie do tego stężenia. Jeśli ktoś używa roztworu o innym stężeniu (np. 10%), nie może korzystać z podanej tu dawki „1:1”, tylko powinien przeliczyć ilość zgodnie z zaleceniami producenta lub lokalnego inspektora sanitarnego.

Kiedy należy dezynfekować studnię?

Zgodnie z wytycznymi Państwowej Inspekcji Sanitarnej dezynfekcję studni wykonuje się przede wszystkim:

• po wybudowaniu nowej studni – przed dopuszczeniem do użytkowania,
• po każdej naprawie / czyszczeniu / szlamowaniu, wymianie pompy, uszczelnianiu cembrowiny itp.,
• po zalaniu studni wodą opadową lub powodziową,
• po stwierdzeniu zanieczyszczenia bakteriologicznego w badaniach wody,
• regularnie (np. raz w roku), jeżeli studnia ma gorszą obudowę i istnieje większe ryzyko wtórnego skażenia.

Jeżeli woda jest trwale zła chemicznie i mikrobiologicznie (np. studnia płytka, położona zbyt blisko nieszczelnego szamba), sama dezynfekcja podchlorynem nie rozwiąże problemu – zwykle konieczna jest przebudowa ujęcia lub rezygnacja z takiej studni.

Jakie stężenie podchlorynu 15% stosuje się w studniach?

Polskie instrukcje czyszczenia i dezynfekcji studni przygotowane przez powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne (np. PSSE w Kłodzku) podają, że do odkażania studni kopanej należy zastosować:

670 g 15% roztworu podchlorynu sodu na każdy 1 m³ (1000 litrów) wody w studni
co odpowiada ok. 0,60 litra roztworu 15% na 1 m³ wody.

Tę samą wartość (670 g ≈ 0,6 l na 1000 l wody) powielają liczne polskie firmy zajmujące się uzdatnianiem wody oraz instrukcje producentów chemii basenowej i studziennej.

W uproszczeniu możesz zapamiętać prosty wzór:

Na każdy 1 m³ wody w studni dodaj 0,6 l podchlorynu sodu 15%.

Czyli:

• 0,6 l na 1 m³,
• 1,2 l na 2 m³,
• 1,8 l na 3 m³ itd.

Jak obliczyć objętość wody w studni?

Aby móc użyć powyższej dawki, trzeba znać objętość wody w studni (nie całą głębokość studni, tylko aktualny słup wody).

Krok 1. Zmierz średnicę studni

• Zmierz średnicę wewnętrzną cembrowiny (w metrach), np. 0,8 m, 1,0 m, 1,2 m.

Krok 2. Zmierz wysokość słupa wody

• Opuść do studni czystą tyczkę lub sznurek z ciężarkiem.
• Zmierz odległość od lustra wody do dna studni – to wysokość słupa wody h (w metrach).

Krok 3. Oblicz objętość wody

Studnia to w przybliżeniu walec. Objętość wody [m³] można policzyć ze wzoru:

V = π × (d / 2)² × h

gdzie:

• d – średnica studni [m],
• h – wysokość słupa wody [m],
• π ≈ 3,14.

W praktyce często używa się też wzoru z gotowym współczynnikiem (przy wyniku w litrach):

V [l] = d [m] × d [m] × h [m] × 785

Ponieważ:

• π / 4 ≈ 0,785,
• 1 m³ = 1000 l → 0,785 × 1000 = 785.

Przykład 1

Studnia kopana:

• średnica d = 1,0 m
• wysokość słupa wody h = 3,0 m

V [l] = 1,0 × 1,0 × 3,0 × 785 = 2355 litrów ≈ 2,36 m³

Dawka podchlorynu 15%:
0,6 l × 2,36 ≈ 1,4 litra.

Przykład 2

Studnia kopana:

• średnica d = 0,8 m
• wysokość słupa wody h = 2,0 m

V [l] = 0,8 × 0,8 × 2,0 × 785 ≈ 1005 litrów ≈ 1,0 m³

Dawka podchlorynu 15%:
0,6 l × 1,0 = 0,6 litra.

Poniższy schemat opiera się na aktualnej instrukcji czyszczenia i dezynfekcji studni opublikowanej przez PSSE w Kłodzku (gov.pl) oraz praktyce polskich firm zajmujących się uzdatnianiem wody.

1. Przygotowanie i czyszczenie studni

1. Wypompowanie części wody – do poziomu, który umożliwi wejście na dno studni (jeśli jest to bezpieczne).
2. Usunięcie zanieczyszczeń stałych – muł, piasek, przedmioty, które wpadły do studni.
3. Wyszorowanie cembrowiny i elementów czerpalnych (wiadro, rynna, prowadnice) bardziej rozcieńczonym roztworem podchlorynu:
   PSSE podaje proporcję do mycia ścian:
   7 ml roztworu podchlorynu sodu 15% w 2 kubkach wody (około 0,3 l).
4. Naprawa nieszczelności – zalanie szczelin w cembrowinie, ewentualne doszczelnienie obudowy.
5. Ponowne napełnienie studni – trzeba odczekać, aż woda wróci do typowego poziomu.

2. Obliczenie dawki podchlorynu 15% na podstawie objętości

1. Zmierz średnicę studni (d) i wysokość słupa wody (h).
2. Oblicz objętość wody w litrach:
   V [l] = d × d × h × 785.
3. Przelicz litry na metry sześcienne:
   V [m³] = V [l] / 1000.
4. Oblicz ilość podchlorynu 15%:

V_NaOCl [l] = 0,6 × V [m³]

Przykład (jak wcześniej):
V ≈ 2,36 m³ → V_NaOCl = 0,6 × 2,36 ≈ 1,4 l.

3. Przygotowanie roztworu roboczego

• Odmierz obliczoną ilość podchlorynu 15% (np. 1,4 l).
• Wlej go do czystego wiadra i rozcieńcz wodą, np. do 10–20 litrów, dokładnie mieszając.

4. Wlanie roztworu i wymieszanie wody w studni

• Wlej roztwór do studni.
• Wymieszaj wodę:
  • żerdzią / tyczką,
  • albo przez wielokrotne czerpanie wody wiadrem i wlewanie jej z powrotem.

Jeśli studnia zasila dom przez pompę:

• uruchom pompę i przepuść wodę przez wszystkie krany / punkty poboru, aż poczujesz wyraźny zapach chloru. Następnie zamknij zawory.

5. Czas kontaktu

• Zgodnie z instrukcją Sanepidu wodę z podchlorynem należy pozostawić w studni na 12–24 godziny, nie pobierając jej do spożycia ani do mycia.

6. Płukanie studni i instalacji

1. Po upływie 12–24 godzin rozpocznij intensywne pompowanie wody ze studni – najlepiej na działkę w miejsce, gdzie nie zaszkodzi roślinom ani systemowi kanalizacji.
2. Kontynuuj wypompowywanie do wyraźnego zmniejszenia zapachu chloru, a następnie do jego praktycznego zaniku.
3. W instalacji domowej otwórz po kolei wszystkie krany i spłucz wodę do momentu, aż zapach chloru będzie minimalny.

Jaki poziom chloru w wodzie jest dopuszczalny w Polsce?

Polskie materiały dotyczące jakości wody pitnej i pomiaru chloru wskazują, że:

• dopuszczalny poziom wolnego chloru w wodzie do spożycia zwykle mieści się w zakresie 0,1–0,3 mg Cl₂ / l, a górny limit w punktach poboru określony w rozporządzeniu krajowym to 0,3 mg/l.

Oznacza to, że po zakończeniu płukania studni i instalacji:

• woda nie powinna już wyraźnie pachnieć chlorem,
• stężenie wolnego chloru powinno być ≤ 0,3 mg/l.

Do kontroli można wykorzystać proste testy kropelkowe lub paskowe do pomiaru wolnego chloru (te same, które stosuje się np. przy basenach i stacjach uzdatniania).

Badanie wody po dezynfekcji

Polskie firmy laboratoryjne i wodociągi podkreślają, że dezynfekcja studni nie zastępuje badań wody. Zaleca się, aby:

• po 1–2 tygodniach od zakończenia dezynfekcji i płukania zlecić badanie mikrobiologiczne (bakterie grupy coli, E. coli, enterokoki kałowe),
• w przypadku studni używanej do spożycia badania powtarzać co najmniej raz w roku oraz każdorazowo po powodzi, remoncie czy awarii.
• Ostatecznym potwierdzeniem bezpieczeństwa jest badanie wody w akredytowanym laboratorium.

Jeśli mimo prawidłowo przeprowadzonej dezynfekcji skażenie wraca, należy szukać przyczyny konstrukcyjnej (nieszczelna obudowa, złe usytuowanie studni względem szamba, dołu chłonnego, gnojowni itd.) i skonsultować się z lokalnym inspektorem sanitarnym lub specjalistyczną firmą.

Źródło: Instrukcja czyszczenia i dezynfekcji studni – PSSE Kłodzko